Zeemanstaal leren?
Heeft u altijd al zeemanstaal willen leren? Het is niet zo moeilijk om zeemanstaal te leren, want veel van onze uitdrukkingen vinden hun oorsprong in ons scheepsvaartverleden. De uitdrukking “de beste stuurlui staan aan wal” is een uitspraak die iedereen wel kent en gebruikt. Naast deze uitspraak kent de Nederlandse taal nog veel meer uitdrukkingen die direct of indirect verbonden zijn met het scheepsvaartverleden. Echter weet men vaak niet de oorspronkelijke betekenis. Daarnaast bestaan er ook uitdrukkingen waarvan de herkomst van de uitdrukking bekend is, maar dat de figuurlijke betekenis niks te maken heeft met de letterlijke betekenis van het woord. Hieronder worden enkele uitdrukkingen uitgelicht met de maritieme achtergrond erbij. Met de oorspronkelijke betekenis in uw achterhoofd, kunt u voortaan als een ware kapitein de eeuwenoude zeemanstaal op een juiste manier toepassen.
Voor Pampus liggen
Deze uitdrukking verwijst naar het eiland Pampus en haar zandbaken. Door de getijdenwerking in de Zuiderzee was het voor de kapitein onmogelijk om dit eiland te passeren tijdens eb. Hierdoor konden zeelui niets anders doen dan wachten.
Met de Noorderzon vertrekken
De Noorderzon verwijst in dit geval naar het tijdstip waarop de zon aan het noorden stond. De zeelui verdelen in de 18e eeuw een etmaal in acht delen van drie uur, die elk hun naam ontlenen aan de stand van de zon. In het geval van de Noorderzon was dat middernacht.
Poolshoogte nemen
Dit spreekwoord wordt veel gebruikt en is ook afkomst uit de scheepvaart. Het spreekwoord verwijst naar een methode van navigatie. Poolshoogte is namelijk de hoogte van de hemelpool ten opzichte van de horizon. De poolshoogte kan dus worden bepaald aan de hand van de Poolster. Door het ontbreken van herkenningspunten en/of bakens konden zeelui navigeren op open zee.
Bakzeil halen
Je zeilen op zo’n manier richten dat de wind er van voren in blaast. Het gevolg hiervan is dat het schip vaart verliest.
Hard van stapel lopen
Ook deze uitdrukking verwijst naar de scheepsbouw. Het gaat hier over een stellage waarop schepen werden gebouwd. Wanneer het schip klaar was, werd het schip te water gelaten en loopt het als het ware van de stapel. De uitdrukking verwijst dus naar het gevaar dat kan ontstaan als het schip te snel te water wordt gelaten.
Tussen wal en schip geraken
Wat noch op de wal, noch op het schip is, is weg. Tegenwoordig betekent het iets per ongeluk kwijt raken.
Spijkers op laag water zoeken
Nog een spreekwoord dat is afgeleid uit de scheepsbouw is het spreekwoord “spijkers op laag water zoeken”. De uitdrukking is ontstaan op scheepswerven waar het werkvolk regelmatig bij laagwater naar spijkers zochten die bij het timmerwerk overboord waren gevallen. Tegenwoordig is de betekenis van dit spreekwoord ongegronde opmerkingen maken over kleinigheden. Met andere woorden zeuren of vitten.
Wanneer we deze spreekwoorden gebruiken zijn we ons vaak niet bewust van de maritieme oorsprong. Volgende keer als u ergens heen vaart en met de Noorderzon vertrekt, dan weet u ook de oorspronkelijke betekenis van dit spreekwoord. Veel vaarplezier!